کشف کهکشانی که بازمانده بود

دنیای کامپیوتر: کهن ترین کهکشان توسط تیم ناسا کشف شد که تاریخ آن به میلیاردها سال قبل برمیگردد. ستاره‌شناسان ناسا با استفاده از تلسکوپ‌های فضایی هابل و اسپیتزر توانسته‌اند به گفته‌ی خودشان قدیمی‌ترین کهکشان مشاهده شده تا به امروز را شناسایی و ردیابی کنند. این کهکشان چیزی در حدود ۱۳.۸ میلیارد سال عمر دارد. ستاره‌شناسان به تازگی توانسته‌اند به گفته‌ی خودشان ضعیف‌ترین شیء کهکشانی دیده شده تا به امروز را مشاهده کنند که تاریخ‌گذاری‌ها نشان می‌دهد بازمانده از حدود ۴۰۰ میلیون سال پس از پیدایش کیهان در پی پدیده‌ی بیگ‌بنگ است. با توجه به تاریخی که ناسا برای این پدیده اعلام کرده است می‌توان گفت زمان پیدایش آن مربوط به ۱۳.۸ میلیارد سال پیش است. پژوهشگران این شیء را با نام مستعار تیانا (Tyana) نام‌گذاری کرده‌اند که در زبان سرخپوستی آیمارا به معنی «اول زاده شده» است. گفتنی است که زبان آیمارا در فلات کوه های آند در آمریکای جنوبی تکلم می‌شود. این کهکشان با بهره‌گیری از تلسکوپ‌های فضایی هابل و اسپیتزر ردیابی شده است که هر دوی این تلسکوپ‌ها همواره در کاوش هر چه بیشتر کیهان به ما کمک کرده‌اند. همچنان‌ که کهکشان‌های دورتر پیش از این هم شناسایی شده‌ بودند؛ اما این کشف به عنوان یک سطح استاندارد تازه، از مشاهده‌ی اشیای ضعیف و ریز کیهانی شناخته می‌شود که در گذشته از دید تلسکوپ‌ها پنهان می‌ماندند. این یافته می‌تواند سرنخ‌های بیشتری را درباره‌ی آغاز کیهان و چگونگی ساخته‌ شدن فضا در میلیاردها سال پیش در دسترس دانشمندان بگذارد. لئوپولدو اینفانته (Leopoldo Infante) یکی از پژوهشگران گروه در این باره گفته است: ما از این آشکارسازی بسیار خرسندیم. گروه توانسته است تا برای نخستین بار ویژگی‌های اشیایی بسیار سست و ضعیف که پس از بیگ‌بنگ شکل گرفته‌اند را بررسی کنند. با اینکه تلسکوپ‌های هابل و اسپیتزر در آرایش بسیار قوی و توانمندی قرار داده شده‌اند، اما ستاره‌شناسان برای ردیابی تیانا از پدیده‌ای با نام همگرایی لنزی هم کمک گرفتند. این پدیده هنگامی رخ می‌دهد که نور رسیده از سوی یک ستاره به چشم ناظر، به علت قرار گرفتن یک جسم بسیار سنگین میان ناظر و منبع نور، تا اندازه‌ای حول جسم سنگین منحرف می‌شود. در مورد این پدیده، جسم بسیار سنگینی که تعریف کردیم یک خوشه‌ی کهکشانی با نام MACSJ0416.1-2403 بود که جرمی به اندازه‌ی ۱ میلیون میلیارد (ده به توان ۱۵) خورشید دارد. این خوشه باعث می‌شود که نور رسیده از این کهکشان تازه کشف شده به اندازه‌ی ۲۰ برابر مقدار واقعی خودش درخشان‌تر شود. به عبارتی از حالتی که ناظر زمینی کهکشان را به طور مستقیم مشاهده می‌کرد، بیست برابر درخشان‌تر دیده می‌شود. نمای رنگی به دست آمده از گسیل این نور نشان می‌دهد که این کهکشان کهن چیزی در حدود ۴ میلیارد سال نوری با منظومه‌ی شمسی ما فاصله دارد. بر پایه‌ی اعلام ناسا شیء تازه کشف شده از نظر اندازه با ابر ماژلانی بزرگ (LMC) هم‌اندازه است. ابر ماژلانی بزرگ یک کهکشان اقماری است که دور کهکشان راه‌شیری در گردش است. اما دانشمندان باور دارند که سرعت ستاره‌سازی این کهکشان در حدود ده برابر سرعت کهکشان LMC است. شاید بتوان گفت که LMC یک هسته‌ی در حال گسترش از چیزی است که سرانجام به یک کهکشان بزرگ و تمام‌اندازه تبدیل خواهد شد. ستاره‌شناسانی که با این یافته سروکار دارند فکر می‌کنند که بایدشمار فراوانی از کهکشان‌های اولیه‌‌ همانند همین کهکشان یافته شده وجود داشته باشند. یافتن کهکشان‌های اولیه‌ی بیشتر در ادامه‌ی پژوهش‌ها در واقع کاری است که باید با تلسکپ جیمز وب (James Web) انجام شود؛ این تلسکوپ هم اکنون این در حال ساخت است. با برنامه‌ریزی‌های انجام شده قرار است در سال ۲۰۱۸ این تلسکوپ راه‌اندازی شود و استانداردهای تازه‌ای را از دقت و حساسیت ارائه کند.